Р.Х. ДАДАШЕВ,
Н.Н. АЛЬБЕКОВ

Мотт даима а кхуьуш, къоман историн а, по­литикин а, культурин а таханалерчу хьолаца нис­луш йолу цхьа шатайпа система ю. Амма иштта кхечу, мелла а политикин-культурин хьал тоьлаш долчу къаьмнаша а бо нохчийн маттана боккха тIеIаткъам [1, 34 агIо].ХIора поэта цхьа шатайпа исбаьхьа сурт хIоттадо Дуьненан Iаламийн бухбоцчу инзарех лаьцна. Сирлачу бIаьргаца, сема а, сакх а долчу сица бен ган йиш йоцучух говзачу дешнашца кхо­лий. Ш. Джамбековс билгал ма-даккхара: «Бакъ­волчу яздархочо, шена хьалха лаьтта эстетически декхарш кхочушдеш, исбаьхьаллин васташ кхул­луш, даима тидамехь латтайо шен турпалхойн амалш а, церан дерриг дахар а оьздангаллин бах­хашна тIехь хила дезаш хилар [2, 94 агIо].

Iаткъамца эдой, жовхIаран исбаьхьа кочар дой, охьадуьллу карзахечу дагна томе, безаме илли. Ткъа хIун ю Дуьненахь шен ницкъаца дош эшо хьал долу чIагIалла? Я буй-те барт, безам яьссачу къораллехь кхоьллина? Бац, я хуьлийла а дац. Цундела хIора похIма долчу поэта шен ил­лешкахь муьлхха а хIоьттинчу хьолах барта дина говза хьесап дахаран масал а хуьлий дIахIутту.

Иштта, дIо деган генарчу кIоргера, йоккхачу тоьпо кхоьссина инзаре лоьлху хIоьънаш санна, дагах Iийдалуш, сина сеца а ца делла, аралелха­чу дешнех кхоллалуш ду вайн махкахь а, арахь а вевзаш волчу поэтан Рашидов ШахIидан дуккха а иллеш. Шен дахарехь хIора бецан чемхалгах а тамаш беш, Дала Ша бен кхолла йиш йоцучу ха­заллин мах хадо хууш волу, Iалам а, адам а дагга­ра дукхадезаш волу къонах ву ШахIидан поэзин коьрта турпалхо. Iаламан а, адаман а исбаьхьалло йийсар виначу цунна дика хеза оцу хазалло бен тамашийна мукъамаш:

Беза буьзна бутт а стиглахь,
Буьйса серлайохуш.

БIаьсте, аьхке, Iаьнан чилла
Еза, маьрша йогIуш.

Цундела ду поэтан ШахIидан кхоллало ил­леш оцу мукъамца нийса догIуш. Цо кхуллу ис­баьхьа иллеш, шен чулацам къаьсттина дешнаш­ца кхачийна боцуш, шеца дагана томе эшаран мукъаме озаца кхелина ду. Атта ду даг чу дижа, хIунда аьлча хIоранна а герга а, хьоме а, даг чу кхочуш а долу дела:

Даймохк, ахь суна ницкъ лолахь:
Массеран дегнашка кхача,

Харц эшо, нийса некъ лаца,
Халкъана, махкана ваца,
Даймохк, ахь суна ницкъ лолахь.

Шен халкъ а, Даймохк а, буьйцу ненан мотт а вовшехкъасто йиш йоцу цхьа синан чарх хилар къаьсттина дика гойту поэта. Билгалдаккха деза, шеца боккха социальни, гуманитарни, философ­ски чулацам болу и кхетамаш поэта шен иллеш­кахь дукха хьийзош, дешархочунна кхета халачу а ца бохуш, паргIата, аттачу могIаршка дахкар. Иза поэтан доккха похIма хиларан билгало ю:

Нагахь со, Даймохк дIатесна,
Ненан мотт бицбина лелахь,

ХIай дог, ахь, цIеххьана сецна,
ТIулгал а сан дегI шелделахь.

Поэта Рашидов ШахIида иллех йиллинчу гIалахь уггар лекха, хаза «бIов» кIентан йоIе ба­ханчу безаман цIарах йоьттинарг ю. ЦIеначу без­амах Iийдалуш, езачун лаамах дахаран къилба а дина вехаш волчу турпалхочун доьналлех кхета хьал хир дац бакъволчу къонахчун бен, хIунда аьлча юьйцуш ерг, лоруш ерг, езаш ерг хьалха йоI, тIаккха нана йолу дела:

Хьуна лаахь, дуьне мел ду къайллах
ДIагIур ву со, шолгIа схьа ца ван.

Хьуна лаахь, зезаг хилла бай тIехь
Техкар ву со, дахар хаздеш хьан.

Рашидов ШахIидан исбаьхьа иллешна даха­ран некъ боьллуш, зорба тоьхна дуккха а ю кни­гаш.

«Даймохк, ахь суна ницкъ лолахь…» нох­чийн халкъан поэтан Рашидов ШахIидан 75 шо кхочуш гергарчу наха совгIатна лерина вовшах­тоьхна гулар ю – нохчийн халкъан хазна а хилла дIахIоьттина долу поэтан уггар девзаш а, дезаш а долу зевне иллеш. Цул сов, дешархочунна карор ду ШахIида цкъа а, цхьанхьа а зорбане ца даьхна керла исбаьхьа иллеш а.

ШахIид, Дала могашаллица дукхавахавойла хьо нохчийн халкъана!

Если вы нашли ошибку, пожалуйста, выделите фрагмент текста и нажмите Ctrl+Enter